Substratum en Sherlock Holmes

Substratum is de titel van de door ons lid Sjaak Zonneveld onlangs gepubliceerde geschiedenis van zijn familie. Met dit Nieuw Latijns woord wil hij uitdrukken, dat zijn voorouders de onderlaag vormen van zijn eigen bestaan. Het boek, vol verrassende vondsten, is de bekroning van de unieke trilogie over zijn vader, moeder en oom (successieve besprekingen in Ledenbericht 2006-5, 2007-5 en 2010-4) en een studie van zijn neef Johan over hun betbetovergrootvader Pieter Zonneveld. Met deze nieuwe publicatie bestaat de opmerkelijke reeks uit vijf delen.

Tot ver in de negentiende eeuw was de familie Zonneveld een katholiek geslacht van voornamelijk zelfstandige boeren in de Zuid-Hollandse plaatsen Valkenburg, Voorhout, Wassenaar en Voorschoten. De eerste twee hoofdstukken vertellen hun boeiende verhaal, waar nodig ingebed in een heldere historische context. De schrijver maakt dankbaar gebruik van eerder genealogisch onderzoek in zijn familie, dat echter nog niet alle eindjes aan elkaar wist te knopen. Met behulp van een gespecialiseerd bureau zijn nu de ontbrekende gegevens gereconstrueerd, die teruggaan tot de hoge middeleeuwen, naar de omstreeks 1180 geboren Nanne van Vorenbroeck, die door de graven van Holland was beleend met een woning en een groot stuk land. De derde generatie Nanne Floriszoon van Sonnevelt hanteerde als eerste de nieuwe naam Van Sonnevelt, ontleend aan het Huis Sonnevelt bij Valkenburg, dat hij omstreeks 1300 liet bouwen. Begin negentiende eeuw werd bij de invoering van de burgerlijke stand Zonneveld – met Z en zonder van – de gebruikelijke spelling, dank zij Pieter Zonneveld, zestiende generatie en bovenvermelde betbetovergrootvader, geboren in Wassenaar waarheen diens grootvader was verhuisd vanuit Voorhout, tot dan eeuwenlang woonplaats van de familie. Pieter was een succesvol ondernemer, die een vermogende vrouw trouwde en zich vestigde in Voorschoten, waar hij een grote boerderij met uitgestrekt land kocht. Ook zijn zoon boerde goed, maar het ging bergafwaarts door het voortijdige overlijden van zijn kleinzoon en de vele tegenslagen van diens echtgenote, die de wanhoop nabij zich in 1888 in Scheveningen vestigde met haar vier kinderen, onder wie schrijvers grootvader die daar paardenvoerman werd.

Wie de trilogie over ouders en oom heeft gelezen, komen het derde en vierde hoofdstuk over de gezinnen van vader en moeder tamelijk bekend voor. Vader had een kapperszaak in de Vlierboomstraat en schrijvers oom, broer van zijn moeder, kwam als dwangarbeider om het leven. Desondanks is ook dit nieuwe boek interessant om diverse redenen: het biedt een nieuw overzicht van de familiegeschiedenis; het verschaft een samenvatting van de hele reeks; het toont het eigentijdse leven van een Haagse familie uit de middenklasse; het verschaft ook informatie van neven en nichten over de laatste generaties. Ook niet eerder verschenen is het slothoofdstuk met persoonlijke overdenkingen van de auteur bij het overlijden van zijn ouders, alsmede een appendix met zijn vele publicaties.

Voor de gelegenheid van zijn andere recente geschrift, een kort Sherlock Holmes verhaal, bedient Sjaak Zonneveld zich van de voornaam Jack. Dit boekje zal niet alleen liefhebbers van het detectivegenre bevallen, maar ook geïnteresseerden in Haagse geschiedenis, aangezien diverse historische personen uit onze stad in dit vernuftige verhaal figureren.

Sjaak Zonneveld, Substratum. Een familiegeschiedenis, Uitgeverij De Nieuwe Haagsche 2014, 191 pp., rijk geïllustreerd, ISBN 978 94 91168 64 2, 19,75 euro

Jack Zonneveld, Sherlock Holmes and the Ghost in the London Athenaeum, Uitgeverij De Nieuwe Haagsche 2014, 32 pp., rijk geïllustreerd, ISBN 978 94 91168 65 9, prijs € 13,50

C.M. Nigten