Architectuurgids wederopbouw Den Haag

Den Haag raakte gedurende de Tweede Wereldoorlog zwaar beschadigd. Na Rotterdam was het de meest gehavende stad van Nederland. In 1942 kreeg Den Haag te maken met de aanleg van de Atlantikwall, de Duitse verdedigingslinie langs de kust van Noorwegen tot de Spaanse grens, die bedoeld was een geallieerde invasie over zee tegen te houden. Van Kijkduin tot Scheveningen werd een zone van enkele honderden meters volledig ontdaan van bebouwing en beplanting en werd er een tankgracht van 27 meter breed gegraven. Op 3 maart 1945 trof een verwoestend bombardement van de geallieerden per abuis een groot deel van het Bezuidenhout en het gebied rond het Korte Voorhout.

Na de oorlog was het zaak zo snel mogelijk de verwoeste stadsdelen te herbouwen. Maar dat was niet genoeg. De ernstige woningnood maakte de aanleg van nieuwe wijken noodzakelijk, zoals Morgenstond, Bouwlust en Mariahoeve. In de bestaande stad werd hard gewerkt aan de uitbreiding van kantoren voor overheid en bedrijven en voorzieningen voor recreatie en cultuur.

Zo’n vijftien jaar geleden begon men het belang in te zien van het gebouwde erfgoed uit de wederopbouwperiode, niet in de laatste plaats omdat veel daarvan door nieuwbouw werd vervangen. Om de cultuurhistorische kwaliteiten ervan niet geheel verloren te laten gaan, is er een uitgebreide inventarisatie uitgevoerd die in 2002 is gepubliceerd. Op basis hiervan zijn verschillende gebouwen tot gemeentelijk monument aangewezen en zijn enkele gebieden gemeentelijk beschermd stadsgezicht geworden.

De Architectuurgids Wederopbouw Den Haag 1940-1965 is bedoeld de belangstelling voor het naoorlogse erfgoed verder te vergroten, want de waardering hiervoor is beslist nog geen vanzelfsprekendheid. Het boek bevat een aantal bondige inleidingen, bijvoorbeeld over de nieuwe inzichten op het gebied van stedenbouw en volkshuisvesting. Of over de toepassing van systeembouw, een nieuwe bouwtechniek die lagere kosten en een hoger bouwtempo tot gevolg had. Ook wordt aandacht besteed aan de bouwstijlen waarin architecten huizen en gebouwen ontwierpen. Een selectie van 100 flats, woonhuizen, scholen, kerken, kantoren en andere gebouwen worden in het boek besproken. Tekst en afbeeldingen nodigen uit tot een nieuwe kijk op wederopbouwarchitectuur. Wie wel eens wat anders wil dan kennis nemen van de geijkte monumenten, leze deze gids en gaat terstond op pad om de naoorlogse bouwkunst te bekijken. Nog één opmerking wil ik maken: waarom de periode 1940-1965 wordt gehanteerd en niet 1945-1965 is mij onduidelijk.

Wijnand Galema, Architectuurgids Wederopbouw Den Haag 1940-1965, Den Haag (Gemeente Den Haag i.s.m. Uitgeverij De Nieuwe Haagsche) 2013, 200 pp., rijk geïllustreerd, VOM-reeks 2013 nr. 3, ISBN 978-94-91168-58-1, prijs € 22,95

Michiel van der Mast